Κυριακή, Ιανουαρίου 30, 2011

Χαμαιλεοντισμοί

Βρέθηκα σήμερα το μεσημέρι στο κέντρο της Αθήνας κι έπιασε το μάτι μου ένα μικρό ταβερνάκι που έμοιαζε συμπαθητικό. Ήταν άδειο και μόνο στο βάθος διακρινόταν η παρουσία κάποιου που καταγινόταν στην κουζίνα. Κοιτώντας μέσ' από την τζαμαρία, πρόσεξα ότι στον τοίχο είχε γραμμένο ότι "εμείς αντιστεκόμαστε" και κάτι τέτοια περί τσιγάρου. Στα τραπέζια τασάκια δεν υπήρχαν. Μπήκα μέσα να ρωτήσω ευθέως τι πολιτική ακολουθεί το μαγαζί. Τότε είδα καλύτερα τι ήταν γραμμένο στον τοίχο και κατάλαβα πως "αντιστέκονται" στην απαγόρευση. Άρχισα να μιλώ με τη γυναίκα του μαγαζιού. Τη ρώτησα για την πολιτική τους, και μου είπε ότι "αντιστεκόμαστε", δηλ. ότι επιτρέπουν στους πελάτες να καπνίζουν και, αν μπει έλεγχος, οι συνέπειες μισές-μισές. Αλλά πάντως τασάκια δε βάζουν. Τότε της είπα ότι ρώτησα για να ξέρω αν θα πάω, και ότι, εφόσον επιτρέπουν το κάπνισμα, δεν θα επισκεφτώ το μαγαζί τους. Τότε άρχισε να μου λέει ότι και ο άντρας της υποφέρει πολύ από το τσιγάρο, και ότι τι καλά θα ήταν αν δεν χρειαζόταν να αδειάζουν τασάκια, αλλά από την άλλη αγαπούν και το να έχουν πελάτες στο μαγαζί. Κι ότι αν η απαγόρευση τηρούνταν πραγματικά, τότε θα έκοβαν κι αυτοί την "αντίσταση". Αλλά τώρα είναι υποχρεωμένοι να "αντιστέκονται", γιατί αλλιώς θα χάσουν την πελατεία τους, που θα μετακομίσει σε άλλους γειτονικούς "αντιστασιακούς".

Άντε βγάλε άκρη. Είτε μου είπε αλήθεια στο τέλος, όταν είδε ότι δεν είμαι καπνιστής και έπαψε να παίζει το αντιστασιακό θέατρο (με συνθήματα μες στους τοίχους του μαγαζιού γραμμένα με κιμωλία), είτε μου έλεγε αλήθεια στην αρχή, όταν νόμιζε πως μάλλον είμαι καπνιστής, και, όταν διαπίστωσε πως είμαι υπέρ της απαγόρευσης, άλλαξε το χαβά είτε για να μη δυσαρεστήσει τον πιθανό πελάτη είτε από φόβο μην καρφωθεί. Πάντως είχε πλάκα πώς η αντιστασιακή διεύθυνση του μαγαζιού μεταμορφώθηκε μέσα σε 5 δευτερόλεπτα σε κακομοίρη εστιάτορα που υποφέρει φριχτά απ' το τσιγάρο αλλά τι να κάνει; όχι μόνο το ανέχεται αλλά γράφει κιόλας "αντιστασιακά" συνθήματα στον τοίχο του μαγαζιού του!

ΣΙΜΩΝ ΚΑΡΑΣ ΚΕΠΕΜ

Το αρχείο του Σίμωνα Καρά, αλλά και η Σχολή που είχε ιδρύσει, βρίσκεται από πέρσι σε καλά και άξια χέρια και φυσά νέος, φρέσκος άνεμος, που υπόσχεται πολλά. Όσοι αγαπούν ή ενδιαφέρονται για το αντικείμενο δεν πρέπει να παραλείψουν να περάσουν να δουν από μόνοι τους. Ιδού το πρόγραμμα δραστηριοτήτων φέτος:


Περισσότερα στη σελίδα τους στο facebook

Κυριακή, Ιανουαρίου 02, 2011

The Formation of a Persecuting Society

Διάβασα το παραπάνω βιβλίο, του R.I. Moore, δημοσιευμένο το 1987, στη δεύτερή του έκδοση του 2007 (Blackwell Publishing), όπου έχει προστεθεί ένα ακόμα κεφάλαιο και επίσης ένα Βιβλιογραφικό Δοκίμιο που ταυτόχρονα αναπτύσσει κάποια σημεία ουσίας.

Η γενική θέση του συγγραφέα είναι ότι από τις αρχές του 11ου αιώνα ξεκινά στη δυτική Ευρώπη μια διαδικασία παγίωσης των κρατικών και εξουσιαστικών δομών, που ολοκληρώνεται γύρω στο 1200 και οδηγεί σε μια κοινωνία η οποία, συλλέγοντας όπου βρει ψήγματα ετεροφροσύνης, αλλοθρησκίας ή ετερότητας άλλου είδους, τα συνδυάζει, τα μεγαλοποιεί, τα υποστασιοποιεί, τα στοχοποιεί και τα καταστέλλει με κάθε μέσο, με τελικό σκοπό την αύξηση της εξουσίας και της περιουσίας του μονάρχη και την αύξηση της επιρροής των περί αυτόν ανερχόμενων εγγράμματων κρατικών υπαλλήλων (clerks), αντρών μεσαίας καταγωγής χωρίς μεγάλη περιουσία, οι οποίοι με αυτό τον τρόπο ωφελούνται, εφόσον ωφελείται ο αφέντης τους.

Έτσι δημιουργείται η ταμπέλα του αιρετικού, κληρονομημένη από την ύστερη χριστιανική αρχαιότητα και ξαναχυτευμένη στα νέα αυτά καλούπια της εποχής από το 1000 και μετά. Ομάδες και ομαδούλες, συχνά χωρίς θεολογική κατάρτιση, μπορούσαν να μεγαλοποιηθούν, να στοχοποιηθούν και να εξοντωθούν μέσα από τις συντονισμένες ενέργειες επισκόπων και ηγεμόνων.

Έτσι δημιουργείται η ταμπέλα του Εβραίου ως κινδύνου για την κοινωνία, ενώ μέχρι τότε οι Εβραίοι είχαν πολύ καλύτερη θέση. Ειδικά για τους Εβραίους ισχυρίζεται ότι λόγω της επισφαλούς τους θέσης έπεσαν στην παγίδα και υπονόμευσαν και οι ίδιοι τη θέση τους με το να εξαρτήσουν, για λόγους αυτοπροστασίας, την κοινωνική τους θέση και επιρροή από τους ηγεμόνες, γινόμενοι έτσι μισητοί στους υπολοίπους, οπότε όταν ήρθε η ώρα να τους χτυπήσουν οι ως τότε προστάτες τους για να τους πάρουν τα πλούτη (και οι ανταγωνιστές τους κρατικοί υπάλληοι για να τους υποκαταστήσουν στις θέσεις επιρροής) ήταν πια εύκολη βορά στο φθόνο.

Έτσι δημιουργείται η ταμπέλα του λεπρού, που περιλαμβάνει διάφορες ασθένειες και όχι μόνο την καθαυτό λέπρα. [Το σημείο αυτό είναι από εκείνα που λέει στο τέλος του βιβλίου ότι τα αναθεώρησε η ιστορική έρευνα έκτοτε].

Ο συγγραφέας μιλά ακροθιγώς και για άλλες ομάδες, πόρνες, ομοφυλόφιλους άντρες, αλλά δεν ασχολείται πολύ λόγω έλλειψης στοιχείων.

Ο συγγραφέας θεωρεί ότι όλο αυτό υπήρξε όχι τόσο μια αντίδραση των αυτουργών της καταστολής ενάντια σε υπαρκτούς κινδύνους όσο μια πρωτοβουλία και διαδικασία που την ξεκίνησαν εν πολλοίς οι ίδιοι, για τους λόγους που προανέφερα.

Το βιβλίο έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον και ο συγγραφέας θεωρεί ότι η εποχή εκείνη αποτέλεσε μια Πρώτη Ευρωπαϊκή Επανάσταση, έκφραση που, με τον υπότιτλο περ. 970-1215, αποτελεί τίτλο βιβλίου του του 2000, που το θεωρεί επιστέγασμα των ερευνών του και κατάληξη του προβληματισμού του που ξεκίνησε με τη Διαμόρφωση μιας διώκουσας κοινωνίας του 1987.

Να κι ένα εδάφιο πάντα επίκαιρο, που θυμίζει έντονα 20ό αιώνα, από την υποενότητα The Ennemy Destroyed του κεφαλαίου Power and Reason:

In the early middle ages as in the later, persecution began as a weapon in the competition for political influence, and was turned by the victors into an instrument for consolidating their power over society at large.

Και κάτι γλωσσικό· στη σελ. viii του προλόγου στη δεύτερη έκδοση, λέει:

The subtitle has been changed from Power and Deviance in Western Europe, 950-1250 [σε Authority and Deviance…] not only to distinguish this new version of the book from the old but as a reminder that while power is a fact authority is a construct, and one to whose construction that of deviance is nearly allied.

Δύσκολο να αποδώσεις στα ελληνικά τη διαφορά. Γιατί μπορείς να πεις αυθεντία, αλλά η λέξη αυτή δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να εφαρμοστεί σε όλες τις περιπτώσεις που βρίσκουμε μπροστά μας το authority μες στο βιβλίο. Π.χ., σελ. 97:

At the same time that they reorganized their family structures to defend the integrity of their estates, the nobles asserted their physical control over the countryside, claiming and exercising authority as trustees or usurpers of the royal power to tax and command all free men: the power of the ban.

Εδώ για μένα δεν υπάρχει ουσιώδης διαφορά ανάμεσα στο authority και στο power, ούτε μπορείς να πεις ότι το authority εδώ είναι construct και όχι fact. Ούτε πάλι μπορείς ν' αρχίσεις να μεταφράζεις συστηματικά το power ως 'ισχύς'. Συχνά οι συγγραφείς απλώς χρησιμοποιούν συνώνυμα για να αποφύγουν την επανάληψη. Άλλοτε πάλι δίνουν στα συνώνυμα διαφορετική σημασία, και τη θεωρητικοποιούνε κιόλας. Οπότε στη μετάφραση όλα αυτά πώς μεταφέρονται; Δύσκολο, δύσκολο…