Κυριακή, Απριλίου 19, 2009

Κ. Σβολόπουλου, Η απόφαση για την επέκταση της ελληνικής κυριαρχίας στη Μικρά Ασία

(ΙΚΑΡΟΣ εκδοτική εταιρία, Αθήνα 2009, 97 σελ., πολυτονικό)

Το θέμα, σαφές από τον ίδιο τον τίτλο. Η θέση/συμπέρασμα του συγγραφέα διατυπώνεται στη σελ. 93:

Η απάντηση, συμπερασματικά, στο εκκρεμές ερώτημα αν η απόφαση του Ελευθέριου Βενιζέλου να επιχειρήσει την επέκταση των ορίων της ελληνικής επικράτειας στη Μικρά Ασία υπήρξε συμβατή με τις υπαγορεύσεις της τότε συγκυρίας είναι, κατά ταύτα, δυνατόν να αποβεί κατ' αρχήν καταφατική: ναι, η απόφαση αυτή ανταποκρινόταν σε μείζονες ανάγκες του ελληνισμού με τρόπο περισσότερο προφανώς αποτελεσματικό από τις άλλες πολιτικές προτάσεις που είχαν, ή όχι, διατυπωθεί· και, επιπλέον, προσφερόταν να ανοίξει νέες προοπτικές σε μια ελληνική επικράτεια ικανή να διαδραματίσει ιθύνοντα ρόλο σε περιφερειακό επίπεδο. Είχε, ακόμη, συνυφανθεί με απτές πραγματικότητες της διεθνούς ζωής και συναρτηθεί με μια ευνοϊκή συγκυρία, από εκείνες που, έστω και παροδικές σε διάρκεια, αρκούν για να προσδιορίσουν τον ρου της Ιστορίας. Θα ήταν, εξάλλου, δυσκολονόητο να μείνει αναπάντητη η πρόσκληση που απηύθυναν οι σύμμαχες δυνάμεις στην Ελλάδα να αναλάβει, στο όνομά τους, την προστασία των χριστιανών σε περιοχή που διεκδικούσε έναντι μιας αδύναμης, υπό διαμελισμό, Οθωμανικής Αυτοκρατορίας· κατά μείζονα λόγο, αν τα γεγονότα αυτά συνεκτιμηθούν από κοινού με την τολμηρή ιδιοσυγκρασία που είχε κατά το παρελθόν οδηγήσει τον Έλληνα πρωθυπουργό στην επίτευξη αδιαμφισβήτητων διπλωματικών επιτυχιών. Μελλοντικές αναπόδραστα δυσμενείς συγκυρίες δεν ήταν, στο στάδιο αυτό, διαγνώσιμες. Η μερική διαφοροποίηση μεταξύ των ισχυρών νικητών ή η ανάπτυξη ενός στρατιωτικά υπολογίσιμου ενιαίου τουρκικού μετώπου έμελλαν να ανακύψουν με την πάροδο και μόνο του χρόνου σε συνάρτηση και με χειρισμούς έκδηλα επίμεμπτους. Εφόσον θα είχε, τέλος, διατηρήσει ο ίδιος το πηδάλιο της εξουσίας, θα ήταν δυνατόν να έχει διατυπωθεί μια εγκυρότερη απάντηση στο ερώτημα αν το τελικό αποτέλεσμα συνιστούσε, ή όχι, επακολούθημα μοιραίο της προγενέστερης πρωτοβουλίας του. Η ολοκληρωτική όμως αποχή, επί διετία σχεδόν, από κάθε διεργασία που αφορούσε στον χειρισμό του εθνικού θέματος υπαγορεύει την αποσύνδεση της αρχικής τολμηρής επιλογής από την αρνητική έκβαση του εγχειρήματος. Είναι, σε κάθε περίπτωση, ασύμβατο με την επιστημονική δεοντολογία να διατυπωθεί οποιαδήποτε υπόθεση για τους χειρισμούς που θα ήταν πιθανό να επέλεγε ο Βενιζέλος προκειμένου να αντιμετωπίσει όσες δυσχέρειες έτειναν ή έμελλαν να αναφανούν. Άλλωστε και η διαπλοκή των γεγονότων δεν θα ήταν, πιθανότατα, ταυτόσημη με αυτήν που επενήργησε στη διαμόρφωση της συγκυρίας μετά την αποχώρησή του από την ενεργό πολιτική. Η προσφυγή σε απλουστευτικές εξηγήσεις και τελικά η υιοθέτηση μονομερών θεωρήσεων μαρτυρούν την αδυναμία μιας πολύπλευρης προσέγγισης του φαινομένου.

Αξιοσημείωτες οι εναλλακτικές προτάσεις που υπήρξαν, και που αναφέρονται στις σελ. 45 επ.:
α) του Ίωνα Δραγούμη.
Εντός αυτού του πλαισίου, στην ενδιάμεση περιοχή που απέμενε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία μετά την αφαίρεση των αραβικών, αρμενικών και κουρδικών διαμερισμάτων, καθώς και την αυτονόμηση της Κωνσταντινούπολης από κοινού με την Ανατολική Θράκη και τη ζώνη των Στενών, θα ήταν δυνατόν να συγκροτηθεί, ως νέο κράτος, η Μικρασία, "μοιραίως ελληνοτουρκικό και όχι καθαρά ελληνικό". Η πληθυσμική σύνθεσή του θα ήταν μεικτή, και οι διοικητικοί κανόνες που θα διείπαν τη λειτουργία του θα βασίζονταν στην αποκέντρωση, στην πολιτική ελευθερία και στην ισοπολιτεία· εγγυητές της εφαρμογής των αρχών αυτών θα ήταν, κατ' ανάγκην, οι Σύμμαχοι. Με τη γόνιμη συμβολή των κραταιών ελληνικών κοινοτήτων και τη στήριξη του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ο ελληνισμός θα ήταν δυνατόν να επιτελέσει, σε ευρύτερη πλέον έκταση, ρόλο πολιτικό και πολιτιστικό... Πρόταση θεωρητικά ορθολογισμένη, που εναρμόνιζε το ιστορικό παρελθόν με τη σύγχρονη πραγματικότητα στον χώρο της Εγγύς Ανατολής. Θα ήταν όμως εύλογο να διατυπωθεί το ερώτημα αν η εφαρμογή ενός παρόμοιου σχεδιασμού δεν θα προσέκρουε -και αυτή- στην αντίδραση του ισλαμικού στοιχείου. Παράγοντες ταυτόσημοι με όσους αντιτάχθηκαν στη ρύθμιση που εισηγήθηκε ο Βενιζέλος, ή με αυτούς που κυοφορήθηκαν ευθύς μόλις επιχειρήθηκε η εφαρμογή της, ήταν μοιραίο -ίσως και με μεγαλύτερη ένταση- να ανακύψουν εφόσον θα γινόταν αποδεκτή η συγκεκριμένη πρόταση του Δραγούμη.

β) του Ιωάννη Μεταξά.

Η Μικρά Ασία συναπαρτιζόταν από "σύνολον μερών στενώς συνδεδεμένων προς άλληλα γεωγραφικώς, οικονομικώς, ιστορικώς και εθνολογικώς"· θα ήταν "δύσκολον να υποδιαιρέση τις την χώραν ταύτην πολιτικώς χωρίς να περιπέση εις ανωμαλίας, αίτινες, έχουσαι αντίκτυπον επί του οικονομικού και εθνολογικού πεδίου, θα γεννήσωσι μοιραίως, εν τη εξελίξει των χρόνων, προστριβάς, αίτινες θα αγάγωσιν εις αγώνας προς συνένωσιν πάλιν των χωρών τούτων δια της επικρατήσεως της μιας εξ αυτών". Αδυνατώντας, κατά συνέπεια, να χαράξει άλλο σύνορο ικανό να περιστείλει τις πιέσεις αυτές, ο διακεκριμένος επιτελικός κατέληγε να διακρίνει μία και μόνο γεωγραφική διαίρεση στο μέσο της μικρασιατικής ηπείρου, με αφετηρία ένα σημείο μεταξύ Ηράκλειας και Σινώπης, στον Εύξεινο Πόντο, και απόληξη στη Μεσόγειο, αφού διερχόταν από την περιοχή της Άγκυρας. Διεκδικώντας όμως τη διαχωριστική αυτή γραμμή, η Ελλάδα θα συμπεριλάμβανε στους κόλπους της μια ισχυρή μουσουλμανική πλειοψηφία· κατά συνέπεια, -εξ ου και ο ατυχής όρος-, θα μεταβαλλόταν σε δύναμη "αποικιακή"... Προφανώς, θεώρηση υπαγορευμένη από κριτήρια γεωστρατηγικά, που κατεξοχήν προβλήθηκε μεταγενέστερα, ερήμην της πολιτικής πραγματικότητας.

Εντύπωση μου έκανε το ότι στις 97 σελίδες του βιβλίου δεν αναφέρεται ούτε μία φορά ότι θα ακολουθούσε δημοψήφισμα στις κατεχόμενες περιοχές για να αποφανθεί ο λαός για το πολιτικό του μέλλον.

Λεξιλόγιο
αντιβαίνω + αιτιατική (Θα αντέβαινε, κατά συνέπεια, την τήρηση του γενικού αυτού κανόνα...) 60 [Μπορεί βέβαια να είναι τυπογραφικό λάθος]
επιγέννημα (της πίεσης δυνάμεων βαθύτερων...., η παρέμβασή του...) 60
εύτρωτος (το μικρασιατικό εγχείρημα δεν ήταν τόσο έωλο ή εύτρωτο όσο συνήθως θεωρείται) 91

Τετάρτη, Απριλίου 15, 2009

Ορθοκωστά

(μυθιστόρημα. Εκδόσεις Άγρα, Αθήνα 1994, πολυτονικό)

Ένα θαυμάσιο βιβλίο του Θανάση Βαλτινού. Μυριοσυζητημένο, κατηγορήθηκε από μερίδα της εαμοσταλινικής αριστεράς, επίσημης και ανεπίσημης, ότι νομιμοποιεί το δωσιλογισμό και τα Τάγματα Ασφαλείας, κοινώς ότι, κατά τη γνωστή έκφραση, ρίχνει νερό στο μύλο της αντίδρασης, αν όχι ότι είναι αντιδραστικό το ίδιο, παρά το ότι οι αφηγήσεις βρίθουν από περιστατικά αγριοτήτων των ΤΑ.
Δε θ’ ασχοληθώ με αυτή την πλευρά του θέματος. Με εκφράζει, πάντως, σε μεγάλο βαθμό ένα σχετικό δοκίμιο του Δημήτρη Παϊβανά [1] [2], που περιέχει και εκτενέστατη βιβλιογραφία. [Δεν με εκφράζει όμως και η άποψή του ότι Η Κάθοδος των Εννιά δεν αποτελεί εξιστόρηση της τελικής πτώσης κάποιων (οποιωνδήποτε) ηττημένων αλλά υπαινιγμό για τις αμαρτίες του ΕΛΑΣ, και ότι η περιωπή της Καθόδου των Εννιά στις τάξεις της αριστεράς οφείλεται σε παρανάγνωση: The Descent of the Nine, contains allusions to wasted and pointless Communist violence resulting in the ideological disappointment of some of those who employed it. Yet, in 1979, the text was read as commenting on "the tragic defeat of the [leftist] movement" (Tsaknias 1979). This interpretation, as I have argued elsewhere (Paivanas 2004: 308-14 and Paivanas 2005), is an ideologically charged misreading of the text…, ή τουλάχιστον δεν με εκφράζει εκ πρώτης όψεως, μέχρι να ξαναδιαβάσω την Κάθοδο ή και να διαβάσω τα σχετικά άρθρα του Παϊβανά.]
Γράφει επίσης ο Παϊβανάς ότι the novel is an extremely labyrinthine and difficult text, διατύπωση υπερβολική, και ακόμα:
Orthokosta is a fragmented, discontinuous, and disorderly narrative. It has in excess of 500 characters and that's just the named ones. Time indices tend to be general and non-specific while place indices are often excessively specific to the locality of Kynouria as the narrators tend to use local rather that official terminology. One of the primary effects of all these features, at least during the first two readings, is a confusion of the reader as to where, why and with what motives characters act and events occur.
Εγώ, στην πρώτη ανάγνωση, κάπου στην τέταρτη αφήγηση, δυσανασχέτησα, όντως, με το χάος, αλλά συνεχίζοντας συναρπάστηκα· με τη δεύτερη δε ανάγνωση (γιατί την αξίζει, πιστέψτε με!) τα ξέμπλεξα πλήρως, και άρχισα να κρατάω σημειώσεις. Θα βοηθούσε πάντως αφάνταστα ένα ευρετήριο ονομάτων. Μια και δεν υπάρχει, όμως, βάζω εδώ για τυχόν αναγνώστες του βιβλίου το φύλο και τα ονόματα των αφηγητών τού κάθε κεφαλαίου, είτε αναφέρονται μέσα στο ίδιο το βιβλίο είτε μπόρεσα να τα συναγάγω εγώ, με τη θερμή προτροπή να διαβάσετε το διαμάντι αυτό της νεοελληνικής λογοτεχνίας:
(γυν = γυναίκα αφηγήτρια, άντρ = άντρας αφηγητής)
01) γυν
02) γυν Γιωργία Μακρή (αδελφή Κλαρίας) + γυν Ειρήνη Χαλούλου;
03) γυν (;)
04) άντρ Κώστας Δράνιας (αδέρφια: Γιάννης, Ιφιγένεια) δάσκαλος, υπολοχαγός
05) γυν
06) άντρ Σάββας Παπαβασιλείου
07) γυν Ελένη Μαύρου (αδέρφια: Χριστίνα, Μάρκος, Στέλλα, Φαίδρος, Νίκος [αριστερός])
08) γυν (;)
09) άντρ Γιάννης Δράνιας (αδέρφια: Ιφιγένεια, Κώστας) (βλ. 04)
10) άντρ
11) γυν Χριστίνα Μαύρου (βλ. 07)
12) άντρ
13) άντρ
14) άντρ (Νικήτας; Μπραΐλας) (αδελφός: Κώστας)
15) άντρ Λουκάς Ντουένης + γυναίκα του
16) άντρ Αντώνης
17) γυν Κλαρία Μακρή (αδέρφια: Γιωργία κ.ά.) (βλ. 02)
18) γυν Ειρήνη Χαλούλου; + γυν Γιωργία Μακρή;
19) άντρ Γιάννης Δράνιας (βλ. 09)
20) γυν Κλαρία Μακρή (βλ. 02)
21) γυν Μαριγώ ……
22)
23) άντρ; μη πολιτικό
24) γυν Ελένη Μαύρου (βλ. 07)
25)
26) άντρ Μάρκος Μαύρος (βλ. 07)
27) γυν + γυν
28) άντρ Κώστας Κέκερης, δάσκαλος, μη πολιτικό (αδέρφια: Αργύρης, Μαριγώ, Δόξα)
29) άντρ Κώστας Δράνιας (βλ. 04)
30) άντρ ……. Αγγελινάρας
31) άντρ Γιώργης; Αργυρίου
32) άντρ
33) άντρ Κώστας Δράνιας (βλ. 04)
34) γυν Χρυσάνθη Αναγνωστάκου (γυν. Μαρίνου Αναγνωστάκου)
35) γυν; ….. Αργυρίου; (συγγ. Κλέαρχου Αργυρίου)
36) άντρ Λουκάς Ντουένης + γυναίκα του; (βλ. 15)
37) γυν;
38) άντρ μη πολιτικό
39) άντρ Κώστας Κέκερης (βλ. 28)
40) γυν; σχετικό με κεφ. 38, μη πολιτικό
41) άντρ Νικόλας; Νικολάου + …. Χριστοφίλης
42) γυν γυναίκα του Λουκά Ντουένη; (βλ. 15)
43) άντρ ίδιος με κεφ. 38, μη πολιτικό
44) άντρ Ηρακλής Πολίτης (αδερφός: Παναγιώτης)
45) μη πολιτικό
46) γυν Ελένη Μαύρου (βλ. 07)
47) άντρ μη πολιτικό
Βλέπουμε πως το ίδιο πρόσωπο μπορεί να είναι αφηγητής/τρια και σε περισσότερα κεφάλαια. Ο συγγραφέας έχει σπάσει κάποιες αφηγήσεις και τις έχει μοιράσει σε διάφορα σημεία του βιβλίου. Η οικογένεια Μαύρου και η οικογένεια Μακρή εκπροσωπούνται ιδιαίτερα. Επίσης, οι αδερφοί Δράνια.
Πρόσωπα που μνημονεύονται επανειλημμένα (Α = αριστερός, Δ = δεξιός ή απλώς αντιελασίτης, εκτελ. = εκτελεσμένος/η, δολοφ. = δολοφονημένος):
Γαλαξύδηδες: Κυριάκος, Μιχάλης, Σπύρος (Δ)
Αναγνωστάκοι: Θεμιστοκλής εκτελ., Μαρίνος, Χρήστος (Δ)
Αργυρίου Κλέαρχος – καπετάν Αίας (Α)
Πούλιος Ανέστης (Α)
Βελισσάρης Γιάννης εκτελ. στρατοδικείο και Γιώργος (Α)
Παυλάκος Νικόλας (Α)
Τόγιας Βασίλης (Α)
Χαλούλοι: Χρήστος, Γιώργης, [Ανθή;] (Δ)
Παπαδόγγονας (Δ)
Κυρελέοι: Κώστας, Γιώργος, Πάνος – Κυρελέησες (Δ)
Κονταλώνης (Δ και μετά Α)
Γιαννακόπουλος (Δ)
Μπραϊλαίοι (Δ) – Μπραΐλαινα εκτελ.
Μποΐνηδες: Τζίμης εκτελ. και άλλος εκτελ. – Μποϊνίτσες: Αλεξάνδρα (Α) εκτελ., Νίτσα
Μαγούλης (Α)
Αλίμονος (Α)
Λεγγέρης Χαρούλης-Χαρής και Πότης (Α)
Πρεκεζές (Α)
Κονταλώνης (Α)
Μαύρος Νίκος – καπετάν Φούριας (Α)
Ιωαννίτζης Μάρκος – “Καράτουλας” (Δ) δολοφ.
Ισαριώτης Πολύβιος (Α)
Ζησιάδης Αχιλλέας, καπετάν (ΟΠΛΑ) (Α και μετά μάρτυρας κατηγορίας σε δίκη των Α)
Τριανταφύλλης Στάμος (Δ)
Μπουζιάνης Παύλος, καπετάν (Α)
Βρεττάκος Λεωνίδας, Τηλέμαχος (Α)
Στούπας (Δ)
Λίγδας Κώστας (Α)
Ρούμελης Σπύρος (Α) εκτελ.
Λύρας (Δ)
Τσίγκρης (Α ή Δ)
Βασικά γεγονότα του βιβλίου:
Δολοφονία Μάρκου Ιωαννίτζη από τον ΕΛΑΣ, Ιούλιος ή Νοέμβριος 1943
Μπλόκο Γερμανών (με προπομπούς ποδηλάτες) 11/1943
Στρατόπεδο ομήρων ΕΛΑΣ στη μονή Ορθοκωστάς (αλλά και στη μονή Λουκούς), πρώτο: τέλη 1943 έως 2/2/1944, δεύτερο: έως 26-27/3/1944.
Ίδρυση Ταγμάτων Ασφαλείας στην Τρίπολη από τον Παπαδόγγονα, 3/1944
Πυρπόληση 7 σπιτιών Καστριτών Κυνουρίας (Μπραϊλαίων, Γαλαξυδαίων) από τον ΕΛΑΣ, 5/1944
Μεγάλο μπλόκο Γερμανών, 6/1944
Πυρπόληση Αγιασοφιάς από τον ΕΛΑΣ, 7/1944
Πυρπόληση Καστριού (118; 170-180; σπίτια) από τον ΕΛΑΣ, 23-24/7/1944
Πυρπόληση σπιτιών οικογ. Μαύρου στο Καστρί από τα ΤΑ, 26/7/1944
Κατάληψη Τρίπολης από τον ΕΛΑΣ με την Απελευθέρωση και αποχώρηση των Ταγματασφαλιτών είτε στα σπίτια τους είτε συντεταγμένα στις Σπέτσες
Τι θα έβαζα στο οπισθόφυλλο
(Μιλά ο Νικήτας[;] Μπραΐλας [βλ. κεφ. 14], σελ. 109:)
Τα Τάγματα έγιναν το ‘44, Μαρτίου τέλη. Μάρτη μήνα κατέβηκε ο Παπαδόγγονας στην Τρίπολη. Ποιος δεν το ‘ξερε ότι οι Γερμανοί χάνουν; Ποιος δεν το ‘βλεπε; Αλλά εκεί. Να εξουδετερωθείς. Να φύγεις από τη μέση. Να σκοτωθείς ή να σου κολλήσει η ρετσινιά του προδότη. Αυτή ήτανε η ιστορία.
(Μιλά η Ελένη Μαύρου [βλ. κεφ. 07], σελ. 333:)
Έφεραν έπειτα τους χωροφύλακες από τον Άγιο Πέτρο νεκρούς, με τις φανελίτσες. Δεν θυμάμαι πότε έγινε αυτό. Κατέβηκαν οι Γαλαξυδαίοι, ήθελαν πάλι να μας πιάσουν. Στην Ορθοκωστά με είχαν πάρει ως όμηρο [οι Ελασίτες] για τον Μάρκο και το θείο γιατρό. Είχαν φύγει στην Αθήνα. Είχα κάνει φυλακή είχα κάνει στο Χαϊδάρι. Τώρα ήθελαν να με ξαναπιάσουν. Δεν τους άφησαν. Τους έχω συχωρέσει όλους. Ένα διάστημα όμως, για τον Μιχάλη τον Γαλαξύδη ήμουν έτοιμη να ρίξω χειροβομβίδα στο αυτοκίνητό του. Τότε που κόψανε τον Φαίδρο από την Αεροπορία. Από τη Σχολή. Έτοιμον να βγει ανθυποσμηναγός. Τόσο είχα αγανακτήσει. Ο Φαίδρος έφυγε στον Καναδά. Πρόκοψε, έχει κάνει παιδιά. Εμείς μείναμε στην Τρίπολη.
Την κυνήγησαν δηλαδή στην αρχή οι Ελασίτες, επειδή ο αδερφός της τους είχε ξεφύγει στην Αθήνα, και την πήραν όμηρο στην Ορθοκωστά, και τώρα [1946] ήθελαν να την πιάσουν οι δεξιοί, οι Γαλαξύδηδες, σε νέα αντίποινα. Ο Φαίδρος είναι μικρός αδερφός της, 14 χρονώ τον καιρό της κατοχής.
Τοπωνύμια (παλιά -> νέα)
(για κατάλογο μετονομασιών της περιόδου 1913-1962, με τα παλιά και τα νέα ονόματα και με χρονολογία μετονομασίας, βλ. τη σελίδα Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας, του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών)

Αγιασοφιά
Αγιώργης
Ανδρίτσα
Αράχωβα
Βούρβουρα (τα)
Γαλτενά (η) –> Αετοχώρι
Γερακίνα
Δραγαλεβό(ς), –ίτης –> Έλατος
Δραγατούρα
Δραγούνι
Ζάβιτσα (τα)
Ζυγός
Καράτουλα (του), –ιάνος
Καστάνιτσα (η)
Καστρί, –ίτης (παλιά και Αγιονικόλας)
Κοσάνα
Κούβλι
Κουμπίλα (η) -> Λουλούδια
Κούτριφα (τα) –αίος
Κούτσι
Κοφίνι
Λενίδι (Λεωνίδιο;)
Λεπίδα
Μάνεσι -> Ψηλή Ράχη (Αρκαδία)
Μάσκλινα (η) –> Ελαιοχώρι
Μέλανα (τα)
Μελιγού
Μελίσσι
Μερκοβούνι
Μεσορράχι
Μπαρμπίτσα
Μπερνορί, –ής –> Ωριά, –ιάτης
Μπερτσοβά
Νερό
Ντουμ(ι)νά (η, τα) –> Βαθιά
Ξεροκάμπι
Ορθοκωστά, μονή –> Εορτακουστής, μονή
Παρθένι
Περδικονέρι
Πλάτανος, –ίτης
Ρίζες
Ρούβαλι(η) (του) –αίος, –ιάνος –> Νέα Χώρα
Σίταινα (η)
Στόλος
Στρίγγου (του)
Ταρμίρι
Τσερβάσι –ινός –> Περδικόβρυση
Τσιπιανά (τα), –ίτης
Χάραδρος
Χούρια (τα)
Χρυσοβίτσι
Ψηλή Βρύση

Τσιτάτα

Δεν υπήρχαν Έλληνες που συμπαθούσαν τους Γερμανούς. Που ήθελαν να συνεργαστούν μαζί τους. Τότε δημιουργήθηκαν τα Τάγματα της Πελοποννήσου. Την άνοιξη του ‘44. Όταν ήταν σαφές ότι οι Γερμανοί χάνουν τον πόλεμο. Όταν έγινε επίσης σαφές πόσο θα κινδύνευαν όλοι όσοι θα ήσαν στο έλεος του ΕΛΑΣ, μετά την κατάρρευση των Γερμανών. Μετά το φευγιό τους. Εκεί βέβαια οδηγήθηκαν. Μεθοδικά. Αλλά οι προσπάθειες είχαν αρχίσει από πολύ νωρίς. Σε ανύποπτο χρόνο. Μετά το σπάσιμο του μετώπου της Αλβανίας. Τότε ρίχτηκαν τα πρώτα σπέρματα της αμφιβολίας. Έλεγαν μόνο οι έφεδροι πολέμησαν. Οι μόνιμοι κοίταξαν αποκλειστικά τα γαλόνια τους. (σελ. 24)
Τον παρέσυραν και χτύπησε ένα μικρό τμήμα Γερμανών. Είχαν πάει με κάποιο αυτοκίνητο στην Αράχωβα να πάρουν πατάτες. Στην Αράχωβα Λακωνίας. Και τους χτύπησε. Ήταν εύκολος στόχος. Τρεις ή τέσσεροι Γερμανοί με τα όπλα τους αφημένα στο φορτηγό. Αλλά αυτός ήταν ο σκοπός. Κάψαν το χωριό οι Γερμανοί. Έτσι την έβγαλαν στο κλαρί την Αράχωβα. (σελ. 32)
Και όταν ανακοινώθηκε το σύμφωνο [Γιαννακόπουλου-κομουνιστών] μείναμε όλοι ενεοί. Όπως συνήθως οι κομμουνισταί όταν δεν μπορούσαν να καπελώσουν τις οργανώσεις τις συγχώνευαν. Τις αποκεφάλιζαν και τις αφομοίωναν έτσι. Αντέδρασαν οι αξιωματικοί εκεί πέρα, κατάλαβαν ότι αυτό ήταν το τέλος. Ότι βρισκόντουσαν στο έλεος του ΕΛΑΣ. Και θεώρησαν προδοτική την ενέργεια του Γιαννακόπουλου. Αλλά ο Γιαννακόπουλος δεν μπορούσε να κάνει διαφορετικά. Επιέζετο από τους Εγγλέζους. Ήταν αυτή η πολιτική τους. Εάν είχε αρνηθεί τη συγχώνευση θα του επετίθεντο και θα τον διέλυαν οι Ελασίτες. Πανηγύρισαν τότε αυτοί, ότι δεν υπήρχε πλέον πρόβλημα. Ότι είχε επέλθει η ενότητα. Και βεβαίως γι’ αυτούς δεν υπήρχε πια πρόβλημα. (σελ. 34)
Ο Κώστας Κυρελέης ήταν τότε στην Αθήνα, στη Φρουρά. Στη Φρουρά του Αγνώστου Στρατιώτου. Στα Τάγματα δηλαδή. Στα Τάγματα Αθηνών. Όταν έφυγε από την Τρίπολη πήγε εκεί και κατετάγη. Τα λέγανε Τάγματα Φρουράς Αγνώστου Στρατιώτου αλλά ήσαν Τάγματα ασφαλείας. Ήσαν τα δημοκρατικά Τάγματα στην Αθήνα. Τα είχανε χωρίσει. Και στην Πελοπόννησο ήσαν τα βασιλικά, ας πούμε. Του Παπαδόγγονα. (σελ. 44)
Είχαν κάνει [το 1936] οι φοιτητές αυτή την κίνηση και ντύθηκαν, η Ασφάλεια, παπάδες και τα λοιπά και τους έπιασαν. (σελ. 58)
Έγινε τότε το μπλόκο, το μεγάλο μπλόκο. Είπανε οι αντάρτες όσοι μείνουν στα σπίτια τους θα τους σκοτώσουν. Να βγούνε έξω οι άντρες. Και οι Γερμανοί ότι πρέπει να είναι όλοι στα σπίτια τους. (σελ. 61)
Τότε ήρθαν τα Τάγματα. Ο Μιχάλης Γαλαξύδης και οι άλλοι. Βρήκανε τον Σπύρο τον Ρούμελη. Νομίζω αυτός ήτανε. Είχαν καρφιά τα παπούτσια του μέσα και είχε βάλει χαρτιά, να μην τον πληγώνουν. Τους έπιασαν όλους, τους έψαξαν. Τα χαρτιά στα παπούτσια του Ρούμελη ήσαν προκηρύξεις του ΕΑΜ. Τους πιάσαν όλους αυτούς στο καφενείο, τους πήγαν στην Τρίπολη. Και τον Ρούμελη τον εκτελέσανε εκεί. Έπιασαν τον Σταύρο τον Φαρμακίδη, ένα παιδάκι, του Γιώργη του Κοντού ανιψιό. Ο Μιχάλης ο Γαλαξύδης. Ας είναι συχωρεμένος. Και τον έδερνε, τόσο πολύ. Εμείς βλέπαμε από τα παράθυρα, ήταν η πλατεία ακόμα έτσι, με τα μάρμαρα. Κλωτσιές, από το σπίτι του Μάγγα. Πώς είναι η μπάλα, έτσι. Πού την είχε εκείνη τη δύναμη; Τον έφερε στην άκρη κυλώντας και κει του δίνει μια, τον έριξε στο φούρνο της Μάρκαινας. Και από πάνω τα τα τα με το αυτόματο. (…) Ανοίξαμε έναν τάφο, τον θάψαμε. (σελ. 61-62)
Είχαν φύγει όλοι. (…) Όλοι όσοι είχαν κάποια σχέση με αντίσταση. Για να απαλλαγούν από τις πιέσεις. Οι πιέσεις να ενταχθούν στο ΕΑΜ ήσαν αφόρητες. (σελ. 74)
Επρόκειτο να εκτελέσουν κάποιους οι Γερμανοί. Ήταν μια μαθήτρια ανάμεσά τους. Είχαν εκτελεστεί δυο-τρεις μαθήτριες εκείνους τους μήνες. Και ο κόσμος έλεγε τα πήρε στο λαιμό του ο Παπανούτσος τα κορίτσια. Ο Παπανούτσος διευθυντής της Παιδαγωγικής Ακαδημίας. (…) Οι Γερμανοί είχαν υποχρεώσει μια ελληνική διμοιρία να συνοδεύσει τους μελλοθανάτους, ως εκτελεστικό απόσπασμα. (…) Αυτό μας έκανε τρομερή εντύπωση. Οι Γερμανοί να σκοτώνουν, να κάνουν αυτή τη δουλειά. Αλλά όχι εμείς οι ίδιοι οι Έλληνες. (…) Έτσι ένα βράδυ ακούσαμε την αποκήρυξη των Ταγμάτων από την κυβέρνηση της Μέσης Ανατολής. Αυτό ήταν επίσης πλήγμα για μας. (…) Εκείνες τις μέρες (…) ο Παπαδόγγονας συνεχάρη τον Χίτλερ για τη διάσωσή του. (σελ. 76-77)
Τον Κώστα τον πήρανε να κάνει μια εκτέλεση. (…) Τι είπες ρε; του λέει. Εγώ θα σκοτώσω άνθρωπο; Τι είπες; Τι αγώνα κάνουμε; (…) Δεν τα κατάφεραν να τον κάνουν εκτελεστή και έγινε ο φόβος κι ο τρόμος τους. Γιατί αυτοί είχαν αυτό το σύστημα. Να εκθέτουν το πρόσωπο το ισχυρό, το γερό πρόσωπο. Θα μου πεις οι άλλοι τα ίδια δεν έκαναν. Μάλιστα. (σελ. 111)
Μου λέει ο Τζίμης Μποΐνης: Πρέπει να κάνουμε αντίσταση, να εργαστούμε για την πατρίδα. Δέχτηκα αμέσως. (…) Την τρίτη βραδιά, λέει ο Τζίμης Μποΐνης: Θα εργαζόμαστε και για το κόμμα παράλληλα. (…) Το επόμενο βράδυ δεν πήγα. Πήγαν τα άλλα παιδιά. Μου λένε, Αντώνη δεν ήρθες. Τους λέω όχι. Για αντίσταση έρχομαι. Για κόμμα όχι. Όταν επικράτησαν εκείνοι στο Καστρί, όταν επικράτησαν τελείως, με πιάσανε. (σελ. 114-115)
Ο Θανάσης είχε κάνει μπαλωματής στον Πάρνωνα, ήξερε τα τσακώνικα λίγο. (…) Τους άκουσες; μου λέει ο Θανάσης Κοσμάς. Τους άκουσες; Ψιθυριστά, κάτω από την κουβέρτα. Μίλαγαν τσακώνικα. Τι είπαν Θανάση; Είπαν ότι οι Γερμανοί πλησιάζουν και θα μας σκοτώσουν εμάς. Αυτό είπαν. Θα μας σκοτώσουν και θα φύγουν. (σελ. 116-117)
Μου λέει ο Παναγιώτης Γαγάς: Αντώνη τον ρουν της καταστάσεως τον γνωρίζω εγώ. Το ιδεώδες πολίτευμα κατέφθασε. (σελ. 121)
Αυτός που ήταν κρυμμένος στον Αγιάννη από κάτω και είχε σύνδεσμο τον Μπαμπάνη και έστελνε γράμματα ποιοι θα καούνε. (…) Στο ιερό να μη φαίνεται, και έστελνε γραμμένα τα σημειώματα. (127)
Έχει ιστορία ο Θανάσης Κοϊτσάνος. Ο οποίος έφτασε στο σημείο να φορέσει στολή γερμανική. Δεν ήταν στα Τάγματα, δεν είχε καμιά σχέση με τα Τάγματα. Είχε εγγραφεί στη δύναμη των Γερμανών. (σελ. 136)
Είχε το Μπούρτζι μέχρι το ‘40. Το Μπούρτζι του Ναυπλίου. Το εκμεταλλευόταν ως τουριστικό ξενοδοχείο. (σελ. 145)
Μου λέει. Θα φύγουμε από τούτους να πάμε στους Γερμανούς; Όχι, του λέω. (…) Έλεγα ότι οι κομουνισταί θα μας το καταλογίσουν υπέρ. Ότι δεν ακολουθήσαμε τους Γερμανούς. (…) Και με έστειλαν στον Αχλαδόκαμπο. Να οργανώσω τον Αχλαδόκαμπο. (…) Οι Αχλαδοκαμπίτες ήσαν ακραιφνών εθνικών φρονημάτων. Δεν ήθελαν κομουνιστές. (…) Ούτε πήγαν ποτέ στα Τάγματα. Ήταν ο Γιώργης Μπαλάσκας. Αξιωματικός του Πυροβολικού. Υπολοχαγός. Τους κράτησε γύρω του, αυτός. Για αυτό τους σκοτώσανε. Ούτε μάχη ούτε τίποτα. Τους έπιασαν και τους σκότωσαν. Με την απελευθέρωση. Χάμω στις πόρτες των σπιτιών τους. Έναν έναν. Καμιά εβδομηνταριά. (…) Τους λέω είμαστε σαν το αυγό στις δυο πέτρες. Κάναμε μια ψευτοοργάνωση. (σελ. 147)
Τον θούριο “Στ’ άρματα στ’ άρματα” ο Νίκος Καρβούνης τον έγραψε σπίτι του [του Μάρκου]. (σελ. 174)
…φωνάξαμε έναν καλόγερο. Ήταν οπαδός του ΚΚ. Ποιος είναι μεγαλύτερος προφήτης ο Χριστός ή ο Στάλιν; Ποιος Χριστός, απαντούσε εκείνος. Ο Στάλιν είναι. (σελ. 177-178)
Η Πόπη ήταν από τις μοιρολογίστρες. Δηλαδή τη φώναζε κάθε φορά η ΚΟΒΑ και πήγαινε στη Μητρόπολη και χτυπιότανε και καταριόταν. (σελ. 182)
Στο στρατώνα. Εκεί που δίνουν φαΐ. Αυτή ήταν η αρχή των εντάξεων. Και από τη μια μεριά και από την άλλη. Ο ένας λόγος. Και ο άλλος ήταν η ασφάλεια. Στο βουνό δεν σε κυνήγαγε κανένας. Πήγαινες, έτρωγες, έπινες, καβάλαγες. Ή ήσουν αντιδραστικός κατατρεγμένος. Κατέληγες στα Τάγματα. Έβρισκες να βάλεις το κεφάλι σου κάπου. Πήγα κατατάχτηκα. (σελ. 183)
Γύρισα στην Τρίπολη και εξέθεσα στον Λύρα, προφορικά, αυτά που είδα κατά τη μοναδική έξοδό μου. Αυτές τις αθλιότητες. (…) Ένας κόσμος περίεργος, μαζέματα. Άλλοι πονεμένοι, άλλοι κυνηγημένοι, άλλοι, όπως οι Μανιάτες που το έχουν στο αίμα τους π.χ. (σελ. 204)
Αυτό ήταν το ‘46. (…) Χαράματα τους σκοτώσανε. (…) Και κατεβήκαμε τότε στην Τρίπολη. (…) Κατεβήκαμε θυμωμένοι. Και φτάναμε όπου ξέραμε ότι ήσαν Κουκουέδες. Έναν Μπαμπακιά (…) Εκεί πια τον περίλαβαν με μια μανιβέλα αυτοκινήτου. (…) Τον κάνανε του αλατιού. Δεν μπόρηγε να κουνηθεί για εβδομάδες. (…) Είχα να κοιμηθώ μέσα στο σπίτι χρόνια. Όχι μέρες, χρόνια. (σελ. 217-220)
Και αυτούς τους είχαν για να κατασκοπεύουν εμένα. Τάχα ότι τους κυνηγούσαν και κείνους. (…) Όταν μας πιάσαν οι Γερμανοί, κάτω στην Αγιασοφιά, αυτοί έσουραν με τους αντάρτες. Λοιπόν μη ρωτάς, μούτζω‘ τα. (σελ. 228)
Με διόρισαν πρόεδρο και ήρθε ένα χαρτί και μου έλεγε όσοι ήσαν κομουνιστές κλπ., να γράψω τα χτήματά τους στην Κοινότητα. (σελ. 228-229)
Ο Παρασκευάς [Ντενέζος] ήταν στον ΕΛΑΣ, τον είχαν βάλει υπεύθυνο της ΕΤΑ. (…) Και έπρεπε να τον απαγκιστρώσουμε από την οργάνωση. Μου λέει ο Λύρας θα πας κάτω, θα παραλάβεις τον Ντενέζο. (…) Ήταν ένας τρόπος αυτός, στήθηκε για να μην έχει αντίποινα. Να μη φανεί ότι ακολούθησε οικειοθελώς. Πήγαμε στο Καστρί, περάσαμε από το Καστρί. Οι ορδές των Ταγμάτων άρπαζαν ό,τι έβρισκαν. Το Καστρί καμένο βεβαίως [από τον ΕΛΑΣ]. (…) Και όλοι αυτοί να μπαίνουν στα σπίτια, να πλιατσικολογούν. Σα να βρίσκονταν σε ξένο έδαφος. Σε ξένη χώρα. Μια κατάσταση που δεν την είχα φανταστεί. (…) Με δική της απόφαση μας ακολούθησε και η Βούλα Παπαγιάννη. Γυναίκα του Κώστα Βασιλόπουλου. Ο Κώστας ήταν συνάδελφός μου, δάσκαλος κι αυτός. Αλλά ήταν μπλεγμένος στο ΕΑΜ. Μας ακολούθησε η Βούλα για να αντισταθμίσει κατά κάποιο τρόπο την αναγκαστική συμμετοχή του άντρα της στο ΕΑΜ. Οικεία βουλήσει. (σελ. 230)
Ο συχωρεμένος ο Θεμιστοκλής σουρνότανε. Πήγα τού έφερα χορτάρι. (…) Χλωρό χορτάρι να του βάλω από κάτω. (…) Αυτό το χορτάρι ζεστάθη τού τράβηξε τους πόνους. (…) η πλάτη του, έκαιγε φωτιά. Έβραζε από το πολύ ξύλο. (σελ. 236)
Το ‘44 έκαναν την επιδρομή οι Γερμανοί. Τον Ιούνιο. Ήρθαν οι αντάρτες εδώ, λένε θα φύγετε όλοι από τα σπίτια σας. Όποιος μείνει στο χωριό θα εκτελεστεί. Και οι Γερμανοί έριχναν προκηρύξεις. Μείνετε μέσα δεν θα σας πειράξει κανείς. Αναγκαστικώς φύγαμε. (σελ. 244)
Τη νύφη δεν έπρεπε να τη δει ο γαμπρός την ημέρα του γάμου παρά στην εκκλησία μονάχα. Βαμμένη και στολισμένη και σκεπασμένη μέσα στα πέπλα. Και συνήθως βάζανε τις μεγαλύτερες αδερφές, αυτές που θέλανε να ξεφορτωθούν. Άλλη μου έδειξαν κι άλλη μου έδωσαν. Από κεί βγήκε αυτό. (σελ. 290)
Μου πέρασαν το όπλο στα πόδια, μου τα γύρισαν έτσι απάνω, με τα πέλματα. Και άρχισαν. Τριάντα βαρισιές με συρματόσκοινο. (σελ. 309)
Γιατί τους σκότωσες τους αντάρτες, λέει ο Βελισσάρης. Μωρή αρκούδα, απαντάει ο Γιούλης. Ρε παλιοβρομιάρη (…) Και πάει στον τοίχο του σχολείου. Εμπρός, Γερμανία εκεί; (…) Φώναξέ μου τον Χίτλερ. (…) Άκουσε Χίτλερ. Εις το σχολείο Χάραδρος Κυνουρίας κρατούμεθα τριακόσιοι άνθρωποι περίπου. Από τα καθάρματα της γης, από τις αρκούδες. Παρακαλώ στείλατε εσπευσμένως δυνάμεις να μας ελευθερώσουν. (…) Και δεν πέρασε μισή ώρα, ήρθανε οι Γερμανοί. (σελ. 314)
Έπαιξα μια πρέφα κύριε στρατοδίκη τού λέει και έχασα. Οφείλω να πληρώσω. (σελ. 321)

Στη σελ. 68, από δυο αδερφές κρατούμενες στο Χαϊδάρι, στην αφήγηση της μίας η μία δηλώνει ψευδώς ότι έχει αφροδίσιο νόσημα, για να αποφύγει την αποστολή της στη Γερμανία. Η δηλώσασα, πάλι, στη δική της αφήγηση (σελ. 97), λέει ότι δήλωσε σεληνιασμό. Από ντροπή;


Οι άντρες (και οι γυναίκες) για τις γυναίκες




Εκεί [στο στρατόπεδο ομήρων] ήρθα για πρώτη φορά σε επαφή με τις λεγόμενες εύθυμες βραδιές. Ήταν μια ομάδα Δολιανίτες και Δολιανίτισσες. Μια παπαδοπούλα εκεί, μια δασκαλοπούλα. Συμμαθήτριά μου κάποτε στην Τρίπολη. Εύθυμες βραδιές κατά κυριολεξίαν. (σελ. 131)
Ένα φαράγγι με κόκκινους λείους βράχους γεμάτους σπηλιές. Σπηλιές σαν αιδοία. Πάντως παρά τους κόκκινους βράχους το μέρος το λένε Μαύρη Τρύπα. (…) Προχώραγε μπροστά μου η Αλίκη Μαλούχου. Η κακομοίρα ήταν αμάθητη. Είχε κάτι άχαρα πόδια. Επάνω οι κνήμες της ήσαν αφύσικα χοντρές. (σελ. 144-145)
Συναντάω εκεί μια παλιά φιλενάδα μου. (…) Ωραία, αγαλματένια. (σελ. 182)
Η Σοφία με το όνομα. Την τραγούδησαν. (σελ. 195)
Είχε αφήσει τη μητέρα δεκάξι-δεκαεφτά χρονών και τη βρήκε εικοσιέξι-εικοσιεφτά. Στην πλήρη δηλαδή ωριμότητα και ερωτική της απόδοση. (σελ. 202)
Ο Πάρνωνας (…) είναι μαλακό βουνό δασωμένο. Γυναικείο βουνό. (σελ. 260) [Πώς να μη σου 'ρθει εδώ στο μυαλό, μέρες που 'ναι, το "ο Θεός από Θαιμάν ήξει, και ο Άγιος εξ Όρους κατασκίου δασέος";]

…ήμουνα λεπτή, ήμουν στην ωραία ακμή μου. (σελ. 331)
Λεξιλόγιο
Αδερφομοίρι 279
Ακράνιδες 221
αναπεπταμένο μέρος 78
Ανήμερα του Αγηλιός 207
Ανταρτόπληκτος 282
Απολάω 246
Αποφυλακιστήριο 284
Βάζω = βάλλω 84
Βαρισιά 309
Βασανίζω (βασανιστήρια): τυραγνάω, παιδεύω, ταλαιπωρώ
Βραδυπορών -ούντες (στις πορείες) 140 και αλλού
Γιουρντί = οσφύς 188
Γυναικοχώρι = για έναν άντρα, το χωριό της γυναίκας του 276
Γύρισμα = ρέστα 190
Διακομιστικό εμπόριο 199
Διπλοκάτοικος = κάτοικος δύο χωριών ταυτοχρόνως 131, 239 και αλλού
Δόγες (βαγενιού) 332
Εμαθεύτη 106, σηκώθη 111, επανασυστήθη 143, αρνήθη 143, διελύθη 187, οριστικοποιήθη 192, απεθαμβώθη 198, διορίστη 202, αποδείχτη 206, ζεστάθη 236
Ενεργώ = επιχειρώ (για στρατό) 24

Επαγωγή όρκου 289
Επακτός όρκος 289
Επιχειρώ (για στρατό) 134
Εποχή (ήταν εποχή και ρέντιζαν τ’ αμπέλια) 192
ΕΤΑ = Επιμελητεία του Αντάρτη 215, 230
Θουρίδα 86
Και ήσαν ψήφοι αυτοί 200
Καλικούσια (παίρνω το παιδί --) 239
Καστριτόγαμπρος 177
Κατάγνωσις = επιβολή της ποινής 201
Καταπότες 277
Καταρράχτης = ο χώρος κάτω από την γκλαβανή 94, 100
Καταφύγιο = κρυψώνας των προικιών και των άλλων κινητών περιουσιακών στοιχείων του σπιτιού (των “πραμάτων”) 59 και αλλού
Κοντογούνι 60
Κουμπαρολογιέμαι 315
Κυρούλα = γιαγιά 60
Λαδούσα 152
Ληνός 59
Λογγόνας 198
Λούμπα (με νερό) 262
Μαρτέλι = μπουζουκάκι 309
Μουργώνει 318
Μπαμπουλώνουμαι με το μαντίλι 238
Μπορήγαμε 301
Μπούφλα 115, 283
Μπρούκλης = μετανάστης από Αμερική (Brooklyn) 200
Ντρούπλα κρασί 100
Ξάγι = αλεστικά 194
Ξαγναντάω = επιστρέφω 99 και αλλού
Ξάκω = Ξακουστή (γυν. όνομα) 334
Ξεπλένω = εκκαθαρίζω 249
Ξεραπώνω (κάτι παλιά κελιά) 135
Ξερόμυλος 192
Ξέσκουρα = ξώφαλτσα 268
Ξινιάρι = ξινάρι, αξίνα 313
Ξυπολιάς = ξυπόλυτος, άφραγκος 175
Ο Μαρτύρας = η φάλαγγα 225
Οικιακές βοηθές 66
Πανιότο 136
Παραδωμάτιο 333
Πλαγιενά 301
Ποιας γης δηλαδή. Πέτσες 256
Πολήνι 59
Πράματα = τα κινητά αγαθά του σπιτιού, πλην τροφίμων, κυρίως δε τα προικιά και η ραφτομηχανή passim
Ρεντίζω = ραντίζω 192
Σημειωμένος = σημαδεμένος 17
Σιόγαμπρος = σώγαμπρος 283
Σκαγομπάρουτα 152
Σούρτης = ρουφιάνος 159
Σούστα = άμαξα, κάρο 122
Σπαθίζω (να βρω λύση) 265
Στανοτόπι 282
Σταχολόγος 250
Στερφοπάτης 256
Συναγωνιστή (υποχρεωτική προσφώνηση σε ΕΛΑΣοκρατούμενες περιοχές) 281
Συναγωνιστικό = το ψευδώνυμο ενός ΕΑΜ-ΕΛΑΣίτη 319
Τα έμπεδα Ναυπλίου 202
Ταγματαλήτες 271
Ταμπλιάζομαι 319
Τιμολέου (γενική) 193
Του που σας έστειλε 90
Τριατατικός = που δουλεύει στα Τηλεγραφεία–Ταχυδρομεία–Τηλεφωνία 177 και αλλού
Τριμματάκι = τόση δα γυναίκα 56
Τσιρίλι = καλόγερος (σπυρί) 58
Φλούτσος 196
Φτούνα = αυτά 215
Χαμοκέλα 90
Χάνσας (σφαίρες) 245
Ψιχαστήρα = ψεκαστήρα 149
Εκφράσεις
Βρεγμένοι, μέχρι μασκάλη 91
Είχαν βαφτίσει…και ο θείος Μενέλαος τον Ερατοσθένη. Τέτοια ονόματα έβαζε ο θείος Μενέλαος. Ήσαν τα κουκιά του. 167
Μου την έχουν φουσκώσει την κοιλιά οι Μασκλιναίοι = μ’ έχουν τσαντίσει. 336
Ρε συ εμένανε ήρθες να πιάσεις, που άμα ξύσεις τα δόντια σου θα βγει το ψωμί μου από μέσα; 186
Τα είπα – από το νερό στο αλάτι = με το νι και με το σίγμα; 282
Τα μαλλιά με το τομάρι τους τα ‘κοβα 284-5
Το σπίτι μας ήταν μοναστήρι, όποιος πέρναγε εκεί έτρωγε, ξένος.
Τον θυμήθης τον Τάδε; = τον θυμάσαι;
Φεύγανε από το χωριό, φεύγανε τους Γερμανούς (flee the Germans) 143

Παρασκευή, Απριλίου 10, 2009

Σαλταδόροι από κάτω / Αθήνα ατέλειωτη παράγκα

1.

Έρχεται στην Πάτρα από Αγκώνα ένα ιταλικό σχολικό γκρουπ, με ιταλικό λεωφορείο. Πάμε να επισκεφτούμε το ναό του Αγίου Αντρέα. Την ώρα που το πούλμαν είναι σταθμευμένο, μετανάστες που θέλουν να πάνε Ιταλία παράνομα (clandestini) χώνονται από κάτω και κουρνιάζουν στο χώρο πάνω από τις πίσω ρόδες. Φωνάζουμε την αστυνομία. Χάσαμε 2μισι ώρες για να βγάλουμε δύο και να σιγουρευτούμε πως δεν ήταν κι άλλοι.

Μετά δυο μέρες φτάνουμε Αθήνα. Την τρίτη μέρα χώνονται πάλι άλλοι δύο. Μπήκαν στο πάρκιν, στην οδό Δεληγιάννη. Τους βγάζει ο οδηγός.

Την τέταρτη και τελευταία μέρα φεύγουμε πάλι από Αθήνα για Αργολίδα-Πάτρα, και στις Μυκήνες ο οδηγός ανακαλύπτει άλλους δύο.

Με λίγα λόγια, το πράγμα έχει γίνει ρουτίνα. Από τις 4 μέρες της εκδρομής, τις 3 είχαμε φορτίο από κάτω. Φτάνοντας Πάτρα, τους βλέπεις στο δεξί πεζοδρόμιο να κόβουν με το μάτι το πούλμαν, να δουν αν χωράνε και αν προλαβαίνουν σε καμιά στάση του να μπουν από κάτω. Θαρρείς και είναι παιχνίδι, μα δεν είναι, γιατί όντως μπαίνουν, ακόμα και αν ξέρουν ότι τους έχεις δει. Σε κοιτάνε κιόλας, και χαμογελάνε. Κι άμα τους φωνάξεις ότι δεν πας Ιταλία παρά μόλις ήρθες από κει, δε χαμπαριάζουν. Φοράνε όλοι μαύρα, για να μη φαίνονται εύκολα στην κρυψώνα τους.

clandestini-1

clandestini-2

clandestini-3

Οι μαθητές έβγαλαν και τραγούδι. Michele είναι ο Ιταλός οδηγός:

Michelino sotto il tuo pulmino
si è aggrappato al tubo un clandestino
Non è italiano neanche marocchino
forse afgano, l’ha detto Costantino
E la polizia 2 ne ha trovati
ma ancora 8 sono aggrappati
Ci mancava solo la sommossa
e la Giovati che non vuole la supposta

Michelino tu sei molto arguto
hai preso un dosso e il clandestino è caduto
E l’anno prossimo noi ti aspettiamo
con Costantino ma in aeroplano
Basta ospiti ci siam stancati
meglio soli che male accompagnati
Perché da sfighe noi siam perseguitati

Σύμφωνα με τον αστυνομικό στην Πάτρα, πάντως (αυτόν που φαίνεται στη φωτογραφία), δεν είναι Αφγανοί («αυτοί έχουν φύγει οι περισσότεροι») αλλά Σομαλοί, Ινδοί, κ.ά.

Όσο για το χώρο του λιμανιού, έχουν μπει παντού συρματοπλέγματα, ψηλά πάνω από τα κάγκελα αλλά και κάτω, στη βάση τους. Αλλά μπαίνουν κάθε τόσο (σιγά τη φύλαξη που έχει…), και οι Έλληνες λιμενικοί τους κυνηγάνε με τα παπάκια, όπως κυνηγάς με μια μυγοσκοτώστρα τις μύγες, με την αίσθηση του μάταιου.

2.

Στην Ακρόπολη οι Έλληνες μικροπωλητές στέκονταν παραδοσιακά στα σκαλιά του Πικιώνη, στην άνοδο προς τον έλεγχο των εισιτηρίων. Δεν πήγαιναν παραπάνω, γιατί τους κυνηγούσε η αστυνομία. Οι Μπαγκλαντεσιανοί είναι πολύ πιο ξεψάρωτοι. Σιγά-σιγά άρχισαν ν’ ανεβαίνουν ένα-ένα τα σκαλιά και να τα καταλαμβάνουν, όχι στην άκρη-άκρη όπως οι Έλληνες αλλά στη μέση, με την πραμάτια τους, που είναι κάτι ντομάτες από πλαστικό που τις κοπανάς πάνω σ’ ένα σανιδάκι, κι αυτές στην αρχή είναι πλακέ σαν αβγά μάτια αλλά μετά σουρώνουν και ξαναστήνονται όρθιες και στρογγυλές (όσο βέβαια είναι καινούργιες). Το σανιδάκι το κουβαλάνε μαζί τους. Το καλοκαίρι πάλι πουλάνε επίσης ομπρέλες ηλίου και μπουκάλια νερό, που είναι σε κατάσταση πάγου. Το χειμώνα, αν βρέξει, εμφανίζονται με ομπρέλες βροχής. Τέλος πάντων, αυτοί με τα ντοματάκια και τα σανιδάκια καταλαμβάνουν τα σκαλιά, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να περάσει ο κόσμος. Δύο σε κάθε σκαλί. Τέλος, έχουν φτάσει πια ένα μέτρο από την έξοδο της Ακρόπολης, από το κιγκλίδωμα, και βγαίνει ο κόσμος και δεν μπορεί να περάσει. Μου θυμίζουν την Κωσταντινούπολη, που έβγαινες από το ευρωπαϊκών προδιαγραφών ξενοδοχείο και στα δύο βήματα είχες πέντε λουστράκια να σου προτείνουν τις υπηρεσίες τους. Έτσι ξεθάρρεψε κι ένας Έλληνας και πουλάει κι αυτός τώρα τις καρτποστάλ του ακριβώς έξω από το κιγκλίδωμα.

Την ίδια εικόνα και κατάσταση παρουσιάζουν διάφορα πεζοδρόμια της κεντρικής Αθήνας, Πατησίων κλπ., όπου πια δεν μπορείς να περάσεις από τις στρωμένες λινάτσες και τα αναποδογυρισμένα χαρτοκάσονα ή τους πάγκους με τις πραμάτειες. Οι λιγοστοί διάδρομοι τυφλών που φτιάχτηκαν για μόστρα στους “παρολύμπιους” δρόμους το 2004 έχουν καταληφθεί και αυτοί. Ο κόσμος μπαίνει ουρά για να περάσει από ένα διάδρομο που αφήνεται κενός στη μέση των πεζοδρομίων, για να μπορεί να κυκλοφορεί η “πελατεία”. Παρακάτω ή πιο πίσω, πάντα στο πεζοδρόμιο, είναι τα παρκαρισμένα μηχανάκια, οι γλάστρες του ανθοπωλείου, οι καρκινικές αναπτύξεις του περίπτερου, τα τραπεζοκαθίσματα της καφετέριας. Οι “Πάνθηρες των Δρόμων” κολλάνε στα παρμπρίζ των παράνομα παρκαρισμένων πάνω στα πεζοδρόμια αυτοκινήτων το αυτοκόλλητο “Είμαι γάιδαρος, παρκάρω όπου γουστάρω”, αλλά σε λίγο θα κυκλοφορήσουν μου φαίνεται και αυτοκόλλητα που θα λένε “Είμαι μετανάστης, εμπορεύομαι όπου γουστάρω”. Και η πόλη αντί να νοικοκυρεύεται μαχαλοποιείται. Ένα κύμα φτώχειας και τσαντιρεμπορίου κατακλύζει τα πάντα. Αντί να γινόμαστε Λονδίνο γινόμαστε Κάιρο. Και όμως, έχει και στο Λονδίνο μετανάστες.

Πώς να εξαφανίσετε την Τουρκοκρατία

Άντε πάλι! Από το in.gr: "το νέο [αρχαιολογικό] μουσείο [Καλύμνου] στεγάζει αρχαιότητες από την Προϊστορική ώς και τη Μεταβυζαντινή εποχή". Έγραφα και στην προηγούμενη εγγραφή μου γι' αυτό. Έχει πέσει γραμμή: όχι Φραγκοκρατία, και κυρίως όχι Τουρκοκρατία, αλλά Μεταβυζαντινή εποχή. Λες να ζούμε και σήμερα σε μιαν ύστερη Μεταβυζαντινή εποχή;...