Προ ημερών πήγα στην παρουσίαση του βιβλίου του Χαράλαμπου Μπούρα, Βυζαντινή Αθήνα, 10ος-12ος αιώνας. Το βιβλίο καλύπτει μεγάλο κενό, τουλάχιστον όσον αφορά το ευρύ κοινό. Τέλος πάντων, ανάμεσα σ' αυτούς που μίλησαν ήταν και ο ανασκαφέας της Αρχαίας Αγοράς John Camp. Μίλησε στα αγγλικά, με ωραία, μπάσα φωνή και θαυμάσια άρθρωση, και δικιολόγησε το ότι βρέθηκε μεταξύ των ομιλητών με το ότι ο συγγραφέας, για να μιλήσει για τη μεσοβυζαντινή πόλη, άντλησε στοιχεία κατεξοχήν από την ανασκαφική έρευνα της Αγοράς. Μας έδειξε δε στο τέλος κι ένα αδημοσίευτο σχέδιο της Βιβλιοθήκης του Αδριανού από περιηγητή, γύρω στα 1805, πολύ ωραίο. Τέλος πάντων, τα γράφω αυτά γιατί τι είπε το άτομο σε μια στιγμή; Είπε: καθώς τον 7ο αι. μ.Χ. η περιοχή της Αγοράς ερήμωσε, ο μόνος τρόπος να βρεθούν στοιχεία για την πόλη των 'σκοτεινών αιώνων' (7ος αι.-950 μ.Χ.) είναι να γίνει ένας μεγάλος σεισμός που να ρίξει την Πλάκα κάτω κι έτσι να γίνουν ανασκαφές εκεί, γιατί εκεί βρισκόταν πια μόνο η πόλη.
Εντάξει, μαύρο χιούμορ, θα μου πεις. Όμως ο Μιχάλης Τιβέριος, καθηγητής κλασικής αρχαιολογίας στο ΑΠΘ, προλογίζοντας το βιβλίο τού Αμερικανού σοφού Η Αρχαία Αγορά της Αθήνας (ΜΙΕΤ, Αθήνα 2005), έγραφε:
Και για να αφήσω τον καθηγητή να μιλήσει ο ίδιος, στον δικό του πρόλογο στην ελληνική έκδοση:
Εμένα γιατί αυτό μου μυρίζει κατεδάφιση των κτιρίων της Αδριανού σε όλη την επαφή αυτής της οδού με την Αρχαία Αγορά, από τον Άγιο Φίλιππο και κάτω; Και κάτι άλλο: αυτό που στερήθηκε η Αθήνα ήταν ο ρους του Ιλισσού και βεβαίως διάφορα άλλα ρέματα, όπως η Φωκίωνος Νέγρη. Αλλά Ηριδανός απ' όσο ξέρω δεν υπήρχε στα νεότερα χρόνια. Δεν θα ήταν λοιπόν μια αποκατάσταση του τοπίου αλλά μια απαρχαίωσή του. Για το κομμάτι από τους Αγ. Ασωμάτους και κάτω δεν θα 'χα καμιά αντίρρηση, αλλά για το κομμάτι έως εκεί, δεν βλέπω πώς θα μπορούσε να γίνει αυτό με παράλληλη διατήρηση του 'ελκυστικότατου', όντως, μετώπου των καφενοφαγάδικων της Αδριανού. Πόσο μάλλον που τα ερείπια της Αγοράς εκτείνονται και πίσω από την Αδριανού, άρα μάλλον θα γινόταν κατεδάφιση στο σημείο εκείνο, ώστε να επιτευχθεί η ενοποίηση. Μπορεί βέβαια να κάνω και λάθος, να μπορούσε π.χ. να σκαφτεί ο χώρος και να ενωθούν τα δύο τμήματα από κάτω, με την Αδριανού να περνά στο σημείο αυτό από πάνω σαν γέφυρα. Πάντως οι προχτεσινές δηλώσεις του Καμπ για σεισμό στην Πλάκα φώτισαν την πρότασή του του 2004 μ' ένα ελαφρώς ανατριχιαστικό φως, ιδίως αν σκεφτεί κανείς με πόση ευκολία γκρεμίστηκαν οι μεσοβυζαντινές εκκλησίες τον 19ο αιώνα από τους Νεοέλληνες. Τα νεοκλασικά της οδού Αδριανού θα τύχαιναν ευγενέστερης μεταχείρισης το 2004; Ας θυμηθούμε και την απίστευτη περιπέτεια της "Μικρής Πολυκατοικίας" Κουρεμένου μπροστά από το νέο Μουσείο Ακρόπολης, ακόμα πιο πρόσφατα.
Εντάξει, μαύρο χιούμορ, θα μου πεις. Όμως ο Μιχάλης Τιβέριος, καθηγητής κλασικής αρχαιολογίας στο ΑΠΘ, προλογίζοντας το βιβλίο τού Αμερικανού σοφού Η Αρχαία Αγορά της Αθήνας (ΜΙΕΤ, Αθήνα 2005), έγραφε:
Θα κλείσω τον πρόλογό μου με μια πρόταση του καθηγητή Καμπ, που πιστεύω ότι άξιζε να είχε προσελκύσει την προσοχή των αρμοδίων για την ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων της Αθήνας. Ο διευθυντής των ανασκαφών της αθηναϊκής Αγοράς θεωρεί ότι ήταν μοναδική ευκαιρία, τώρα που η Αθήνα ετοιμάζεται να υποδεχτεί τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004, να γινόταν ενοποίηση του αρχαιολογικού χώρου της αθηναϊκής Αγοράς με το χώρο του Κεραμεικού, με ταυτόχρονη αποκάλυψη της κοίτης του Ηριδανού ποταμού σε μήκος πάνω από 500 μέτρα. "Με τη διαμόρφωση μονοπατιών και με άλλες κατάλληλες παρεμβάσεις στον περιβάλλοντα χώρο, η Αθήνα θα αποκτούσε κάτι που έχει στερηθεί επί δεκαετίες: έναν μικρό αλλά ελκυστικό παραποτάμιο περίπατο για τους κατοίκους της". Δυστυχώς... το τρένο χάθηκε και, όπως σημειώνει ο Τζων Καμπ, τέτοιες ευκαιρίες για ριζικές μεταμορφώσεις παρουσιάζονται στις μεγάλες πόλεις κάθε εκατό χρόνια. Ας περιμένουμε λοιπόν την... επόμενη εκατονταετία, και ας ευχηθούμε οι τότε αρμόδιοι να είναι πιο τολμηροί και διορατικοί.
Και για να αφήσω τον καθηγητή να μιλήσει ο ίδιος, στον δικό του πρόλογο στην ελληνική έκδοση:
...η Αθήνα έχει τώρα μια τέτοια ευκαιρία. Η περιοχή ανάμεσα στην Αγορά και τον Κεραμεικό θα έπρεπε να απαλλοτριωθεί και να ανασκαφεί για να επιτευχθεί η ενοποίηση των δύο αρχαιολογικών χώρων. Σε μια τέτοια περίπτωση θα προέκυπταν δύο άμεσα οφέλη. Πρώτον, ο επισκέπτης θα είχε τη δυνατότητα να περπατήσει σ' όλο το μήκος της αρχαίας Οδού των Παναθηναίων, από το Δίπυλο μέχρι την Ακρόπολη. Δεύτερον, θα αποκαλύπτονταν πεντακόσια και πλέον μέτρα της κοίτης του Ηριδανού· με τη διαμόρφωση μονοπατιών και με άλλες κατάλληλες παρεμβάσεις στον περιβάλλοντα χώρο, η Αθήνα θα αποκτούσε κάτι που έχει στερηθεί επί δεκαετίες: έναν μικρό αλλά ελκυστικό παραποτάμιο περίπατο για τους κατοίκους της.
Εμένα γιατί αυτό μου μυρίζει κατεδάφιση των κτιρίων της Αδριανού σε όλη την επαφή αυτής της οδού με την Αρχαία Αγορά, από τον Άγιο Φίλιππο και κάτω; Και κάτι άλλο: αυτό που στερήθηκε η Αθήνα ήταν ο ρους του Ιλισσού και βεβαίως διάφορα άλλα ρέματα, όπως η Φωκίωνος Νέγρη. Αλλά Ηριδανός απ' όσο ξέρω δεν υπήρχε στα νεότερα χρόνια. Δεν θα ήταν λοιπόν μια αποκατάσταση του τοπίου αλλά μια απαρχαίωσή του. Για το κομμάτι από τους Αγ. Ασωμάτους και κάτω δεν θα 'χα καμιά αντίρρηση, αλλά για το κομμάτι έως εκεί, δεν βλέπω πώς θα μπορούσε να γίνει αυτό με παράλληλη διατήρηση του 'ελκυστικότατου', όντως, μετώπου των καφενοφαγάδικων της Αδριανού. Πόσο μάλλον που τα ερείπια της Αγοράς εκτείνονται και πίσω από την Αδριανού, άρα μάλλον θα γινόταν κατεδάφιση στο σημείο εκείνο, ώστε να επιτευχθεί η ενοποίηση. Μπορεί βέβαια να κάνω και λάθος, να μπορούσε π.χ. να σκαφτεί ο χώρος και να ενωθούν τα δύο τμήματα από κάτω, με την Αδριανού να περνά στο σημείο αυτό από πάνω σαν γέφυρα. Πάντως οι προχτεσινές δηλώσεις του Καμπ για σεισμό στην Πλάκα φώτισαν την πρότασή του του 2004 μ' ένα ελαφρώς ανατριχιαστικό φως, ιδίως αν σκεφτεί κανείς με πόση ευκολία γκρεμίστηκαν οι μεσοβυζαντινές εκκλησίες τον 19ο αιώνα από τους Νεοέλληνες. Τα νεοκλασικά της οδού Αδριανού θα τύχαιναν ευγενέστερης μεταχείρισης το 2004; Ας θυμηθούμε και την απίστευτη περιπέτεια της "Μικρής Πολυκατοικίας" Κουρεμένου μπροστά από το νέο Μουσείο Ακρόπολης, ακόμα πιο πρόσφατα.
...Από την πλατεία του Μοναστηρακίου μπαίνει στο Δημοπρατήριο, συνεχίζει προς την οδό Αδριανού, διασχίζει την οδό Ερμού και εμφανίζεται στον Κεραμεικό....[Ηριδανός. Το ποτάμι της αρχαίας πόλης. ΥΠΠΟ, Αθήνα 2000]
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου